Kiedy do logopedy? Praktyczne wskazówki i porady

Kiedy do logopedy? To pytanie nurtuje wielu rodziców, choć zdarza się, że pada ono zbyt późno. Jakie sygnały są na tyle niepokojące, że już należy umawiać się na wizytę, a jakie nieprawidłowości w wymowie są rozwojowe i mogą jeszcze zaczekać? Czy na wizytę u logopedy może być za późno albo za wcześnie? Czy emerytowi jeszcze „wypada” chodzić do logopedy?

Kiedy do logopedy? Czy już powinnam pójść z dzieckiem do logopedy? Mój trzylatek nie mówi „sz”, powinien chodzić do logopedy? – te pytania często słyszę w rozmowach z rodzicami dzieci w wieku żłobkowym lub przedszkolnym. Na te pytania trudno odpowiedzieć krótko i jednoznacznie, zwłaszcza jeśli nie mam możliwości obserwacji dziecka w swobodnej zabawie i rozmowie.

Kiedy do logopedy? Może „to” przejdzie samo?

Zawsze jednak należy na zimne dmuchać i lepiej zapisać się na wizytę i rozwiać swoje obawy niż przeczekać, aż to „przejdzie” i zbagatelizować problem. Nie przejdzie samo. Przejdzie jedynie wtedy, gdy wada jest rozwojowa. Znaczy to, że jeśli dziecko w wieku 3 lat nie mówi głoski „r”, być może – przy sprzyjających czynnikach – zacznie ją prawidłowo wypowiadać za rok lub dwa. Jeżeli natomiast 3-latek nie mówi mówi prawidłowo głosek „f” i „w”, trzeba rozpocząć terapię. Mam nadzieję, że ten wpis rozjaśni wasze wątpliwości.

Są pewne niepokojące sygnały, które wręcz powinny zobowiązywać do podjęcia terapii jak najszybciej. Oczywiście, decyzja o terapii dziecka u logopedy zawsze należy do rodziców i jest dobrowolna, niemniej jednak należy kierować się dobrem dziecka.

Kiedy do logopedy, a kiedy mowa jeszcze się rozwija

Przyjrzyjmy się klasyfikacji rozwoju mowy dziecka dokonanej przez prof. Leona Kaczmarka, ojca polskiej logopedii. Jego zdaniem, u dziecka prawidłowo rozwijającego się rozwój mowy trwa kilka lat i podzielony jest na cztery etapy:

• Okres melodii (od narodzin do ukończenia 1. roku życia)
• Okres wyrazu (od 1. do końca 2. roku życia)
• Okres zdania (od 2. do końca 3. roku życia)
• Okres swoistej mowy dziecięcej (od 3. do 6/7. roku życia)

Dziecko mając:

• rok – komunikuje się z dorosłymi za pomocą krzyku; głuży, gaworzy, potem wymawia pierwsze wyrazy: mama, tata, baba;
• 1-2 lat -używa prawie wszystkich samogłosek z wyjątkiem nosowych (ą, ę) oraz wymawia niektóre spółgłoski (p, b, m, t, d, n, k, ś, ź, ć, dź, ch). Pozostałe zastępuje innymi.
• 3 lata – porozumiewa się prostymi zdaniami, wymawia wszystkie samogłoski i spółgłoski (p, pi, b, bi, m, mi, n, ni, f, fi, w, wi, t, d, n, l, li);
• 4 lata – wymawia głoski s, z, c, dz. Mowa ulega dalszemu doskonaleniu.
• 5-6 lat – wymawia głoski sz, ż, cz, dż, r;
• 7 lat – ma utrwaloną poprawną wymowę wszystkich głosek oraz opanowaną technikę mówienia.

Te ustalenia uznaje się za normę. Wszelkie odstępstwa od niej wymagają konsultacji logopedycznej. Jakie? Szczegóły poniżej.

Kiedy z dzieckiem do logopedy koniecznie?

Dziś już nikogo nie dziwi, że logopeda pracuje z kilkumiesięcznymi dziećmi (są logopedzi, którzy zajmują się wyłącznie takimi dziećmi), ale także z osobami dorosłymi, które po latach życia z wadą wymowy lub innym zaburzeniem (np. jąkaniem), postanawiają skorzystać z terapii. Są i tacy pacjenci, którym wada wymowy zaczyna przeszkadzać dopiero na studiach czy po podjęciu pracy. Jeszcze inni muszą korzystać z pomocy logopedy, będąc np. po przebytym udarze.

Do logopedy zawsze, gdy dziecko:

• (niemowlę) nie głuży i nie gaworzy
• (niemowlę) nie reaguje na dźwięki
• nie utrzymuje kontaktu wzrokowego
• nie odpowiada uśmiechem na uśmiech
• nie wskazuje palcem w geście komunikacji w 8-9 m-cu
• nie naśladuje gestów, np. „pa pa”
• wkłada język między zęby podczas mówienia
• nie mówi przez okres dłuższy niż 1-2 miesiące w żłobku, przedszkolu lub szkole
• ma problemy z prawidłowym torem oddechowym
• ma problemy z żuciem i połykaniem
• oddycha przez usta
• gdy słownik dziecka nie rozwija się

ma już postawioną diagnozę:

• niedosłuchu,
• autyzmu, Zespołu Aspergera,
• mutyzmu,
• jąkania,
• Zespołu Downa lub innego zespołu genetycznego,
• Zespołu Retta, Zespółu Hellera,
• niepełnosprawności intelektualnej,
• opóźnionego rozwoju mowy (ORM),
• zaburzenia mowy o typie afazji,
• wady wymowy.

Zawsze gdy:

• po ukończeniu 1 roku życia nie wypowiada kilku prostych wyrazów (mama, baba, tata, dada)
• w 1-2 roku życia porozumiewa się z otoczeniem za pomocą gestu i mimiki,
• nie rozumie prostych komunikatów (nie reaguje na pytania, nie wykonuje poleceń), w 1-2 roku życia
• nie łączy wyrazów w proste zdania (typu mama daj/tata chodź) w wieku 2 lat
• mówi w sposób niezrozumiały dla otoczenia w wieku 3 lat
• nie wypowiada głosek: „l, k, g, f, w, ś, ź, ć, dź” w 4. roku życia
• nie wypowiada głosek s, z, c, dz w 5. roku życia
• nie wypowiada głosek „sz, ż, cz, dż” i zamienia je na s, x, c, dz, w 6. roku życia
• nie wymawia głoski „r” w 6. roku życia (lub zastępuje „r” głoską „j” lub „l”)

Mam nadzieję, że powyższe informacje pomogą Wam rozwiać niektóre wątpliwości.

Na wizytę u logopedy nigdy nie jest zbyt wcześnie.

Nigdy za późno, choć wówczas terapia może trwać dłużej.