Miłość i różne jej odcienie: Ciemna strona miłości

Akcja obejmuje ponad sto lat, od końca Imperium Osmańskiego aż do lat siedemdziesiątych XX wieku. – obserwujemy sytuację w Syrii, kolejnych rządzących, konflikty między religiami, systemami politycznymi i ludźmi, struktury rodzinne i obyczajowe, codzienne życie ludzi na różnych szczeblach drabiny społecznej. Głównymi bohaterami są Farid Musztak i Rana Szahin, ale zanim czytelnik zdąży poznać ich historię, autor najpierw wprowadza go w świat ich przodków.

Kilka słów należy powiedzieć o samym autorze. Rafik Schami to pisarz pochodzenia syryjskiego, który od lat mieszka w Niemczech i tworzy w języku niemieckim. Jego książki zostały przetłumaczone na kilkanaście języków i otrzymały wiele nagród na całym świecie. W Polsce ukazały się jego cztery książki: „Dłoń pełna gwiazd”, „Opowiadacze nocy”, „Baśnie z Maluli”, „Szczery kłamca”. Do „Ciemnej strony miłości” wplótł wiele wątków autobiograficznych.

Czytanie „Ciemnej strony miłości” jest sporym wyzwaniem. Jeśli przeczytasz książkę podchodząc do niej nie więcej niż trzy razy, masz szansę delektować się dziełem. W innym razie niektóre wątki odejdą w zapomnienie, zaś w całości chodzi przecież o to, by sięgać do nich pamięcią. Mi nie udało się przeczytać książki od razu, podzieliłam ją na kilka wieczorów i w efekcie nieraz musiałam cofać się, żeby zorientować się, czy dobrze łączę wątki i postaci. Poruszanie się w świecie przedstawionym ułatwiają dwa drzewa genealogiczne – Musztaków i Szahinów. umieszczone na pierwszych i ostatnich stronach książki.

Moim zdaniem, najsłabszy jest środek powieści. Trochę mnie znudził, niemniej jest istotny jako pomost pomiędzy częścią dotyczącą konfliktu Musztaków i Szahinów a częścią dotyczącą nieszczęśliwej miłości Rany i Farida. Ta część, o której mówię, dotyczy dzieciństwa i podwórkowych przyjaźni Farida. Poza tym nie mam innych zastrzeżeń.

Wioska Mala i Damaszek to dwa główne miejsca, w jakich toczy się akcja „Ciemnej strony miłości”. Mala jest górską wioską, ciasną dla tych, którzy marzą  o lepszych perspektywach, ale ma swój urok. Jedni  ją kochają, inni nienawidzą – czytelnik polubi na pewno, ponieważ Shami pięknie ją odmalował. Uroczy w opisach pisarza jest również Damaszek, który mamy okazję obserwować o różnych porach dnia i roku. Na obraz wioski i miasta składa się także życie codzienne mieszkańców z różnych warstw społecznych i to ono najbardziej dodaje kolorytu.

Obyczajowość Mali i Damaszku została opisana z dbałością o szczegóły; niektóre sceny są dość pikantne i pełne smaczków. Autor dużo miejsca poświęca każdemu z potomków Musztaków i Szahinów, oraz ich małżonkom. Właściwie, ze świecą szukać w całej powieści choć jednego małżeństwa, które byłoby szczęśliwe, spełnione, a mężowie lub żony nie czynili skoku w bok. Małżeństwa są aranżowane, a każdy sprzeciw wiążę się z ryzykiem wyklęcia przez ojca lub seniora. Romanse i zdrady są tu na porządku dziennym i w większości są współmałżonkom przebaczane. Może dlatego, że małżeństwa mają niewiele wspólnego z prawdziwą miłością i obie strony czują usprawiedliwienie, szukając bliskości lub chwilowej namiętności gdzie indziej?

 Jednak niektóre próby nieposłuszeństwa są tu surowo karane, a ich sprawcy wysyłani np. na resocjalizację… do klasztoru. Tak właśnie ukarał swojego syna, Farida Elias Musztak (który sam w młodości również kształcił się w klasztorze. Nie został jednak księdzem. Po tym, jak po powrocie do Mali na ślub w rodzinie, poczuł narastające pożądanie na widok oślicy, którą następnie wykorzystał, a potem w ciągu tygodnia zaliczył wiele kobiet we wsi, wiedział, że księdzem już nie będzie. Ożenił się (żonę zdradzał) i został cukiernikiem. P.S. To jeden z tych wątków, które mocno zapadają w pamięć…).

Farid, który w klasztorze miał odkryć w sobie powołanie, zobaczył fałsz, obłudę i znęcanie się zakonników nad uczniami. W klasztorze zobaczył, że tam, gdzie powinni uczyć kochać Boga i ludzi, uczą, ale nienawiści. Wątek pobytu Farida w klasztorze jest niezwykle ważny dla dalszych jego losów, więc czytajcie uważnie.

Choć dominującymi wydają się intrygujące wątki miłosne, ważna jest warstwa polityczna. Równolegle toczą się w Syrii konflikty, do władzy dochodzą mniej lub bardziej nadający się do tego (a bywa, że i przypadkowi) ludzie, którzy władzę rozumieją jako znęcanie się nad przeciwnikami. Ten, kto jest u władzy, temu wolno wszystko. Konflikty polityczne dotyczą Syrii, Izraela i Egiptu i… nieważne, kto jaką religię wyznaje – czy jest chrześcijaninem czy muzułmaninem, jest tak samo okrutny i bezwzględny. Sugestywne są sceny pobytu Farida w więzieniach i obozach, gdzie jako więzień polityczny (przez lata aktywny komunista) jest torturowany. Mechanizmy uzyskiwania przyznawania więźniów się do winy są wyjątkowo okrutne.

Książka liczy ponad 900 stron. Choćbym chciała, nie uda mi się poruszyć wielu powodów, dla których warto ją przeczytać. Podam tylko jeden: dla zrozumienia obecnych wydarzeń w Syrii i na Wschodzie, naprawdę warto przeczytać „Ciemną stronę miłości”. W gratisie otrzymasz wspaniałą historię o różnych odcieniach miłości ukazaną na tle złożonej sytuacji społecznej, ekonomicznej, religijnej i politycznej Syrii. Czytanie tej książki to wyjątkowe doświadczenie, ale aby je zrozumieć… musisz je przeżyć. Mogę ci opowiedzieć więcej, ale to i tak nie będzie to samo…Przeczytaj sam.