Halina Poświatowska – miłość, śmierć i wiersze. Elementarz… moim zdaniem

Miłość i śmierć rządzą literaturą od wieków, niezależnie czy pisana jest ona papirusem pod budowaną piramidą, piórem w klasztornej bibliotece, przy dziecięcej kołysce czy na szpitalnym łóżku. O miłości i śmierci powstało wiele tekstów. O miłości i śmierci (często na szpitalnym łóżku) pisała Halina Poświatowska, piękna brunetka o mglistym spojrzeniu, delikatnym uśmiechu i… ciężko chorym sercu. A pisała tak, że czytając jej poezję chce się „tylko stać i wyć z zachwytu do chmur” – cytując ją samą. Gdyby żyła, 9 maja obchodziłaby 80. urodziny. Gdybyście chcieli poznać bliżej jej twórczość, sięgnijcie po „Elementarz dla szczęśliwych i nieszczęśliwych kochanków”, o którym Wam trochę opowiem.

„Czy wszystko pozostanie tak samo, kiedy mnie już nie będzie? Czy książki odwykną od dotyku moich rąk, czy suknie zapomną o zapachu mojego ciała? A ludzie? Przez chwile będą mówić o mnie, będą dziwić się mojej śmierci – zapomną. (…) Nasz ból, nasza miłość, wszystkie nasze pragnienia odejdą razem z nami i nie zostanie po nich nawet puste miejsce. Na ziemi nie ma pustych miejsc.”

Te słowa to fragment prozy Haliny Poświatowskiej. Pisała je będąc przekonana o nieuchronnie zbliżającej się śmierci, z którą zresztą była oswojona od dzieciństwa, kiedy to zimą 1945 roku jako 9-letnia dziewczynka wraz z rodziną przez kilka dni ukrywała się w piwnicy (zachorowała wtedy na anginę, bakterie spowodowały zapalenie stawów i wadę serca). Ja czytam je w „Elementarzu Haliny Poświatowskiej dla szczęśliwych i nieszczęśliwych kochanków” wydanym przez Wydawnictwo Literackie z okazji 80. urodzin poetki przypadających na 9 maja. To samo wydawnictwo w drugiej połowie lat 90. XX wieku wydało czterotomowe dzieła zebrane Poświatowskiej. „Elementarz” jest zbiorem wierszy i fragmentów prozy, opublikowanych właśnie w „Dziełach” Poświatowskiej.

Piękne wydanie „Elementarza”

Haśka – Halina Poświatowska – jest fenomenem w polskiej poezji. Żadna inna polska poetka nie może się z nią równać, choć poezję Poświatowskiej często sytuuje się obok twórczości Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej. Niesłusznie. Porównuje się ją również do twórczości Sylwii Plath. Ale co nastoletnia dziewczyna może wiedzieć o miłości, przemijaniu i śmierci, by pisać o tym wiersze???
Może wiedzieć dużo. Bardzo dużo.

Halina Poświatowska żyła zaledwie 32 lata, ale jej poezja, także ta wczesna, jest bardzo dojrzała, przemyślana, poważna, a nie tylko ckliwa, jak często ją opisywano i jak dalej się to powtarza. Poświatowska nie miała dzieciństwa jak jej rówieśnicy – ze względu na poważną wadę serca nie mogła biegać czy bawić się jak inne dzieci. Wiele czasu spędzała w szpitalnych czy sanatoryjnych łóżkach. Mając 17 lat wyszła za mąż, by po dwóch latach zostać wdową. Dzięki operacji w USA w końcu mogła zacząć normalnie żyć: podróżować i studiować. Operacja przedłużyła jej życie o 10 lat i cud ten Poświatowska wykorzystała.

 Choroba i specyficzny tryb życia musiały wpłynąć na twórczość poetki. Toteż jej poezja jest mroczna, momentami ciężka, ale też nie pozbawiona ironii i sarkazmu – i właśnie takie wiersze oraz fragmenty prozy można znaleźć w „Elementarzu dla szczęśliwych i nieszczęśliwych kochanków”, które pozwalają spojrzeć na jej twórczość z innej niż dotychczas strony.

Jest w „Elementarzu” wspaniała „Wenus”, wiersz tak wymownie oddający erotyzm Wenus, że czytelnik może „tylko stać i wyć z zachwytu do chmur” dla kunsztu Poświatowskiej. Jest „Koniugacja” trwająca zaledwie chwilę wobec wieczności, ale i popularny „Wiersz o miłości”, w którym miłość sypie się płatkami róż. Wśród wielu wierszy do mnie najbardziej przemawiały te, które dotyczyły sercowych rozterek samej poetki. Sercowych w sensie dosłownym: są wiersze, w których wręcz słychać głośne bicie chorego serca Haliny Poświatowskiej.

„Elementarz” składa się z kilku rozdziałów, w których znajdują się wiersze znane i popularne, ale też twórczość mniej znana, do której nie sięga się w szkołach czy na studiach humanistycznych. Utwory pogrupowane są tematycznie-symbolicznie, począwszy od pochwały piękna i młodości, potem miłości, tęsknoty, przyjaźni, by przejść w wiersze, w których dominuje przemijanie i „pytania naiwne, dręczące”. Mnie „Elementarz” zaskoczył pozytywnie, choć wydawało mi się, że wybór wierszy znanej poetki raczej nie może niczym zaskoczyć:-) A jednak. W ostatnim rozdziale „Tak się ładnie odchodzi” trafiłam na tekst od dawna znany mi na pamięć, z tym że znałam go po prostu jako utwór w wykonaniu Janusza Radka. Nie miałam pojęcia, że jest to tekst Poświatowskiej. Od teraz lubię go dwakroć bardziej:-)



 „Elementarz” ukazujący się tuż przed rocznicą 80. urodzin Poświatowskiej jest okazją, by przypomnieć sobie twórczość poetki. Jego estetyczne wydanie utrzymane w smacznej dla oka, delikatnej malinowo-kremowej kolorystyce może być pięknym prezentem dla bliskiej osoby. Albo dla samego siebie:-)

Dziękuję Wydawnictwu Literackiemu za przekazanie egzemplarza „Elementarza” do recenzji.

„Elementarz dla szczęśliwych i nieszczęśliwych kochanków”
Halina Poświatowska
Format: 145×207 mm
Oprawa: twarda
Liczba stron: 204
Data premiery książki: 07-05-2015